Korzystniejsze ustawodawstwo czy też bardziej przyjazne otoczenie biznesowe nierzadko zachęcają przedsiębiorców do przeniesienia prowadzonej działalności za granicę. Członkostwo Polski w UE i Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) dało taką możliwość również polskim przedsiębiorcom. Obecnie prawo przewiduje kilka rozwiązań umożliwiających przeniesienie działalności prowadzonej w Polsce za granicę. Warto przyjrzeć się najpowszechniejszym z nich.

Transgraniczne przekształcenie

Jednym ze sposobów przeniesienia działalności w obrębie EOG jest tzw. transgraniczne przekształcenie. Polega ono na przeniesieniu siedziby spółki do innego państwa EOG i, w konsekwencji, przekształcenia jej w spółkę prawa tego państwa.
Transgraniczne przekształcenie jest operacją niezwykle skomplikowaną i problematyczną, ponieważ ani prawo unijne, ani polskie, nie regulują sposobu oraz konsekwencji dokonania takiego przekształcenia. Kodeks spółek handlowych* przewiduje jedynie, że podjęcie przez wspólników spółki kapitałowej uchwały o przeniesieniu siedziby za granicę powoduje jej rozwiązanie po przeprowadzeniu likwidacji. W praktyce więc, do transgranicznego przekształcenia spółki konieczne jest powzięcie przez wspólników odpowiedniej uchwały o przeniesieniu siedziby oraz założenie nowej spółki w państwie docelowym. Kodeks spółek handlowych wymusza następnie przeprowadzenie likwidacji oraz wykreślenia polskiej spółki z rejestru.

Istniejącą sytuację może zmienić ważny dla obrotu wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE  z 25 października 2017 r. (sygn. C 106/16)*.
W wyroku tym Trybunał orzekł o niezgodności przepisów kodeksu spółek handlowych z wyrażoną w prawie unijnym zasadą swobody przedsiębiorczości, w zakresie jakim wymuszają na spółkach przenoszących siedzibę za granicę, przeprowadzenia likwidacji.
Czytaj również: SN pyta ETS o zgodność ksh z unijną swobodą przedsiębiorczości >>

W konsekwencji, biorąc pod uwagę zasadę nadrzędności prawa unijnego nad krajowym, polskie sądy rejestrowe powinny wykreślać z rejestru spółki przenoszące siedziby za granicę z pominięciem wymogów związanych z przeprowadzeniem likwidacji. Niewykluczone również, że powyższy wyrok przyczyni się do zmian prawa, zarówno na szczeblu krajowym jak i unijnym. Znakomicie uprościłoby to realizację przekształceń transgranicznych.

Transgraniczne połączenie

Alternatywnym, a zarazem mniej kontrowersyjnym,sposobem przeniesienia działalności do innego państwa EOG jest transgraniczne połączenie polskiej spółki (jako spółki przejmowanej) ze spółką z innego państwa EOG (jako spółką przejmującą). Procedura transgranicznego połączenia, w przeciwieństwie do transgranicznego przekształcenia, została szczegółowo uregulowana zarówno w prawie polskim jak i wspólnotowym. Procedura ta, z pewnymi odstępstwami, przypomina połączenie podmiotów krajowych uregulowane w kodeksie spółek handlowych. Kluczowe znaczenie będą miały tu jednak przepisy prawa państwa przejmującej spółki zagranicznej. To one bowiem określają zasady przeprowadzenia oraz datę skuteczności połączenia, a w konsekwencji skutki i moment, w którym spółka zagraniczna przejmie wszystkie aktywa i pasywa polskiej spółki.
Nie każdy polski przedsiębiorca będzie jednak mógł skorzystać z tego rozwiązania. W połączeniu transgranicznym mogą wziąć bowiem udział jedynie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjne oraz komandytowo-akcyjne.

LEX Prawo Europejskie >>

Decydując się na ten sposób przeniesienie działalności należy wziąć również pod uwagę stosunkowo duży poziom skomplikowania procedury połączeniowej oraz czas jej trwania (zależy on w dużej mierze od procedur przewidzianych przez prawo kraju siedziby spółki przejmującej).

Zbycie przedsiębiorstwa

Zdecydowanie prostszym i szybszym sposobem przeniesienia biznesu za granicę jest zbycie przedsiębiorstwa na rzecz podmiotu zagranicznego. W praktyce, takie zbycie dokonywane jest najczęściej w formie sprzedaży albo aportu (wniesienia przedsiębiorstwa jako wkładu niepieniężnego do spółki w zamian za jej udziały). Prostota procesu przeniesienia przedsiębiorstwa wiążę się jednak z szeregiem trudności praktycznych. Warto pamiętać, że przeniesienie przedsiębiorstwa nie korzysta z dobrodziejstwa tzw. sukcesji uniwersalnej. Oznacza to, że nie wywołuje ono automatycznego przejęcia pełnej sytuacji przenoszonego przedsiębiorstwa przez jego nabywcę.

  Kodeks spółek handlowych po 15 latach obowiązywania >>

O ile co innego nie wynika z umowy zbycia lub z przepisów szczególnych, na nabywcę przechodzą wszystkie składniki przedsiębiorstwa. Odmiennie wygląda kwestia zobowiązań związanych z prowadzanym przedsiębiorstwem. Zgodnie z obecnym brzmieniem kodeksu cywilnego nie wchodzą one w skład przedsiębiorstwa, a do ich przeniesienia na nabywcę konieczne jest uzyskanie zgody każdego z wierzycieli.

Spółka europejska

Mimo, że spółka europejska nie cieszy się zbytnią popularnością wśród polskich przedsiębiorców, struktura ta może stanowić ciekawe narzędzie do przenoszenia działalności w obrębie UE. Prawo unijne dopuszcza bowiem swobodne przenoszenie siedziby spółki europejskiej pomiędzy państwami członkowskimi. Przeniesienie to nie wiąże się z jej likwidacją, ani z utworzeniem nowej osoby prawnej. Wymaga jednak spełnienia licznych wymogów formalnych, takich jak sporządzenie planu przeniesienia, podjęcie uchwały przez akcjonariuszy, wpis we właściwym rejestrze itd. Warto dodać, że spółka europejska może zostać również wykorzystana w procedurze transgranicznego połączenia ze spółką polską.

Marcin Dąbrowski jest adwokatem w kancelarii PwC Legal

* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.