Najważniejszym elementem indywidualnej działalności gospodarczej każdego przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną jest przedsiębiorstwo, za pomocą którego prowadzi on swoją działalność. Jak wynika z art. 55[1] ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny – dalej k.c., przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.

Przedsiębiorstwo obejmuje w szczególności:

- oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części, czyli nazwa przedsiębiorstwa (trzeba pamiętać, że nazwa przedsiębiorstwa to jego „firma" w odróżnieniu od firmy potocznie rozumianej jako działalność gospodarcza sama w sobie),

- własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości (kluczowy składnik przedsiębiorstwa mającym najczęściej bezpośredni wpływ na prowadzenie działalności gospodarczej),

- prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych (bardzo ważny i często występujący element tej działalności),

- wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne (mające wpływ, głównie środki pieniężne, przede wszystkim na poziom płynności finansowej przedsiębiorstwa),

- koncesje, licencje i zezwolenia, a także patenty i inne prawa własności przemysłowej (bez których wiele przedsiębiorstw nie mogłoby normalnie i sprawnie funkcjonować),

- majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne,

- tajemnice przedsiębiorstwa (brzmi tajemniczo, ale chodzi o wiadomości właściwe prowadzonej działalności i ściśle związane z jej prowadzeniem; każde przedsiębiorstwo zwykle ma swoje „tajemnice"),

- księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

A zatem, zdaniem Sądu Najwyższego, czynnikiem określającym przedsiębiorstwo jest element organizacji oraz funkcjonalnego powiązania różnorodnych jego składników umożliwiających traktowanie przedsiębiorstwa jako pewną całość, czyli zespół. Pozwala to odróżnić przedsiębiorstwo od majątku, gdyż ten ostatni jest przedmiotem organizacji i stanowi jedynie zbiór elementów wchodzących w skład zorganizowanej całości jaką jest przedsiębiorstwo (wyrok SN z dnia 3 grudnia 2009 r., sygn. II CSK 215/09).

Ponadto, jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie "Skoro do składników przedsiębiorstwa zaliczyć trzeba takie elementy wyposażenia służące pracownikom, jak radioodbiorniki, lodówka, czajnik elektryczny, czy też ławki, krzesła, stoły, tak nie powinno budzić wątpliwości, że (...) składnikami przedsiębiorstwa nie są wyłącznie te ruchomości, które bezpośrednio służą do produkcji lub innej działalności zarobkowej przedsiębiorstwa, lecz ogół składników materialnych, o ile wszystkie razem funkcjonalnie stanowią zorganizowany zespół, który służy do prowadzenia działalności gospodarczej. Składnikami przedsiębiorstw produkcyjnych niewątpliwie są nie tylko hale produkcyjne, maszyny i inne środki produkcji, lecz także m.in. pomieszczenia biurowe i pomieszczenia socjalne, więc nie ma podstaw, by wyposażenie tych pomieszczeń wyłączać z zakresu ruchomości składających się na przedsiębiorstwo." (wyrok SA w Warszawie z dnia 28 maja 2014 r., sygn. I ACa 1794/13).

Natomiast, do składników przedsiębiorstwa nie zalicza się długów (postanowienie SN z dnia 20 października 2011 r., sygn. IV CSK 53/11).

Podejmując decyzję o zmianie działalności z jednoosobowej na spółkę, przedsiębiorca indywidualny musi zadecydować, w jaki sposób zadysponować posiadanym przez siebie przedsiębiorstwem w podanym wyżej rozumieniu.

Do wyboru są trzy ścieżki:

1) likwidacja działalności indywidualnej i przystąpienie do spółki,

2) wniesienie przedsiębiorstwa jako wkład do spółki,

W razie podjęcia decyzji o rezygnacji z prowadzenia działalności gospodarczej jednoosobowo, prowadzenie jej w formie spółki osobowej może okazać się korzystne. Przypomnijmy, że do spółek osobowych zalicza się spółki cywilne, a także osobowe spółki handlowe, tj. jawną, partnerską, komandytową i komandytowo-akcyjną.

Warto zwrócić uwagę na kilka zalet spółek osobowych w porównaniu z działalnością indywidualną.

Poza osobami fizycznymi, także spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, wykonujące działalność gospodarczą, prowadzą podatkową księgę przychodów i rozchodów, czyli księgę podatkową (art. 24a ust. 1 u.p.d.o.f.). Należy prowadzić ją w sposób zapewniający ustalenie dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy, w tym za okres sprawozdawczy, a także uwzględniać w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych informacje niezbędne do obliczenia wysokości odpisów amortyzacyjnych.

Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych dotyczy osób fizycznych, a także wymienionych wyżej spółek, jeżeli ich przychody z działalności gospodarczej za poprzedni rok podatkowy wyniosły w walucie polskiej co najmniej równowartość kwoty określonej w euro w przepisach ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości – dalej u.o.r. Jak wynika z art. 2 ust. 1 pkt 2 u.o.r. wymienione wyżej podmioty podlegają przepisom u.o.r., czyli muszą prowadzić księgi rachunkowe, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1.200.000 euro. Równowartość tego limitu w złotych na 2015 r. wynosi 5.010.600 zł.

A zatem, osoby fizyczne, które zdecydują się na prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej lub jawnej, której wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne, ale także spółki partnerskiej, nie muszą od początku zakładać i prowadzić ksiąg rachunkowych. Może to być zaletą, ponieważ dla wielu spółek prowadzenie pełnej rachunkowości wiąże się z dodatkowymi kłopotami i kosztami. Jednak, jak wynika z powyższych przepisów, nie dotyczą one spółki komandytowej i komandytowo-akcyjnej.

Warto pamiętać, że nawet mając obowiązek prowadzenia pełnej księgowości niektóre podmioty, mogą, jako tzw. jednostki mikro, korzystać z uproszczeń przy sporządzaniu sprawozdania finansowego (art. 3 ust. 1a u.o.r.). Jednostkami mikro są m.in. osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie. Tu też obowiązują limity. Podmioty te są jednostkami mikro, jeśli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych wyniosły równowartość w walucie polskiej nie mniej niż 1.200.000 euro i nie więcej niż 2.000.000 euro za poprzedni rok obrotowy. W przypadku jednostek rozpoczynających działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą zakres limitu dotyczy roku obrotowego, w którym rozpoczęto działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych. W przypadku jednostek mikro organ zatwierdzający podjął decyzję w sprawie sporządzania sprawozdania finansowego w uproszczonej wersji.

Niewątpliwą zaletą spółki osobowej jest możliwość współpracy między wspólnikami. Spółki te opierają się na „kapitale" ludzkim, stąd ich nazwa. Przykładowo, w przypadku spółki jawnej każdy jej wspólnik:

ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki, a także może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki (nie można powierzyć prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników),

ma prawo reprezentować spółkę w zakresie wszystkich jej czynności sądowych i pozasądowych (prawa reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich).

Niewątpliwą zaletą jest tu możliwość łączenia np. pomysłów na biznes, umiejętności, zaangażowanych środków pieniężnych i innych składników majątku przez poszczególnych wspólników. Z reguły takie możliwości pozwalają na prowadzenie działalności gospodarczej w większym rozmiarze, niż przy działalności jednoosobowej. Poza tym, indywidualny przedsiębiorca często nie ma możliwości zgromadzenia jednocześnie porównywalnych ze spółką środków i umiejętności potrzebnych do sprawnego prowadzenia działalności gospodarczej.

W przypadku spółki zakres obowiązków i kompetencji w zarządzaniu wspólnym przedsiębiorstwem rozkłada się między wspólników. Jednoosobowy przedsiębiorca sam musi podejmować wszystkie decyzje, a w razie braku odpowiednich kwalifikacji posiłkować się zewnętrznymi usługodawcami. Wiąże się to z dodatkowymi kosztami.

(...)