Kontrola organów podatkowych bez tajemnic 06.06.17 Celem kontroli dokonywanej przez organy podatkowe jest ocena wywiązywania się z obowiązków wynikających z prawa podatkowego. Kontroli prowadzonej przez organy podatkowe podlegają m.in. przedsiębiorcy. Jakie uprawnienia mają kontrolujący i kontrolowany? Tłumaczy ekspert Kompasu Księgowo-Kadrowego. Jak organ wszczyna kontrolę? Upoważnienie Zgodnie z przepisami art. 282 ustawy z 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa – dalej o.p., kontrolę podatkową wszczyna się z urzędu. Wszczęcie kontroli podatkowej następuje przez doręczenie kontrolowanemu upoważnienia do jej przeprowadzenia oraz okazanie legitymacji służbowej. Kontrolowany jest obowiązany ustanowić pełnomocnika na wypadek swojej nieobecności w czasie kontroli, jeżeli nie ustanowił pełnomocnika ogólnego lub szczególnego (art. 284 § 1 o.p.). Przy wszczęciu kontroli organ kontrolujący powinien też pamiętać o kilku kwestiach:
Obecnie wzór upoważnienia do przeprowadzenia kontroli określa rozporządzenie Ministra Finansów z 17.12.2015 r. w sprawie wzoru imiennego upoważnienia do przeprowadzenia kontroli podatkowej – druk KON-W(4). Zawiadomienie Organ podatkowy, z wyłączeniem ściśle określonych przypadków, powinien zawiadomić kontrolowanego o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej. Kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Jeśli jednak kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, wszczęcie kontroli wymaga ponownego zawiadomienia (art. 282b § 1 i 2 o.p.).
Obecnie wzór zawiadomienia określa rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z 27.10.2016 r. w sprawie wzoru zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej – druk ZAW-K(3). Istnieją jednak sytuacje, w których organ nie musi zawiadamiać o wszczęciu kontroli. Przypadki te, zostały wymienione w art. 282c o.p.
Po wszczęciu kontroli w tych przypadkach należy poinformować kontrolowanego o przyczynie braku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Szczególny tryb wszczęcia kontroli Istnieją przypadki, gdy organ podatkowy może wszcząć kontrolę „na legitymację”, czyli bez upoważnienia. Zatem, kontrola podatkowa może być wszczęta po okazaniu legitymacji służbowej kontrolowanemu, gdy czynności kontrolne są niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia (art. 284a § 1 o.p.). Natomiast w razie nieobecności kontrolowanego, reprezentanta kontrolowanego lub pełnomocnika, kontrola podatkowa może być wszczęta po okazaniu legitymacji służbowej także: • pracownikowi kontrolowanego, który może być uznany za osobę, o której mowa w art. 97 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny – chodzi o zasadę, że osobę czynną w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonym do obsługiwania publiczności poczytuje się w razie wątpliwości za umocowaną do dokonywania czynności prawnych, które zazwyczaj bywają dokonywane z osobami korzystającymi z usług tego przedsiębiorstwa, lub • w obecności przywołanego świadka, którym powinien być funkcjonariusz publiczny, niebędący jednak pracownikiem organu przeprowadzającego kontrolę. W wymienionych wyżej przypadkach należy bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 3 dni roboczych od dnia wszczęcia kontroli, doręczyć upoważnienie do przeprowadzenia kontroli (art. 284a § 2 o.p.). Natomiast dokumenty z czynności kontrolnych dokonanych z naruszeniem obowiązku doręczenia upoważnienia nie będą mogły stanowić dowodu w postępowaniu podatkowym.
Jakie uprawnienia mają kontrolujący? Przepisy o.p. przewidują i określają zakres uprawnień, w które wyposażono osoby dokonujące czynności kontrolnych, niezbędnych do prawidłowego i zgodnego z prawem przeprowadzenia kontroli.
Kontrolujący mają także prawo: 1) wezwać, w pilnych przypadkach także ustnie, do pomocy organ policji, Straży Granicznej albo straży miejskiej lub gminnej – w razie uzasadnionej potrzeby, jeżeli trafi na opór uniemożliwiający lub utrudniający przeprowadzenie czynności kontrolnych (art. 286a § 1 o.p.), 2) żądać umożliwienia przeprowadzenia czynności kontrolnych, tj. np. nieodpłatnego filmowania, nagrywania, przedstawienia tłumaczeń, dokumentów i innych czynności określonych w art. 287 § 1 o.p., 3) żądać udzielenia wyjaśnień od kontrolowanego dotyczących przedmiotu kontroli (art. 287 § 3 i 4 o.p.), 4) wstępować na teren jednostki i poruszać się po tym terenie po okazaniu legitymacji służbowej (art. 287 § 5 o.p.), 5) wstępować na teren, do budynku lub lokalu kontrolowanego w celu dokonania oględzin m.in. w przypadku, gdy zostały one wskazane jako miejsce wykonywania działalności gospodarczej lub jako siedziba kontrolowanego, jest to niezbędne dla ustalenia lub określenia wysokości zobowiązania podatkowego lub podstawy opodatkowania, powzięto informację o prowadzeniu niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej (art. 288 o.p.). Jakie uprawnienia ma kontrolowany? Przede wszystkim, czynności kontrolnych dokonuje się w obecności kontrolowanego, reprezentanta kontrolowanego lub pełnomocnika, chyba że kontrolowany zrezygnuje z prawa uczestniczenia w czynnościach kontrolnych. Należy przy tym pamiętać, że oświadczenie o rezygnacji z prawa uczestniczenia w czynnościach kontrolnych składane jest na piśmie. W razie odmowy złożenia oświadczenia kontrolujący powinien dokonać odpowiedniej adnotacji, dołączając ją do protokołu (art. 285 o.p.). Kontrolowanego zawiadamia się o miejscu i terminie przeprowadzenia: • dowodu z zeznań świadków lub opinii biegłych przynajmniej na 3 dni przed terminem ich przeprowadzenia, a • dowodu z oględzin nie później niż bezpośrednio przed podjęciem tych czynności. Zasad tych nie stosuje się, jeżeli kontrolowany jest nieobecny, a okoliczności sprawy uzasadniają natychmiastowe przeprowadzenie dowodu. Gdzie przeprowadza się czynności kontrolne?
W przypadku gdy księgi podatkowe będą prowadzone lub przechowywane poza siedzibą kontrolowanego (np. w biurze rachunkowym), na żądanie kontrolującego trzeba będzie zapewnić dostęp do ksiąg w siedzibie kontrolowanego albo w miejscu ich prowadzenia lub przechowywania, jeżeli udostępnienie ich w siedzibie może w znacznym stopniu utrudnić prowadzenie przez kontrolowanego bieżącej działalności (art. 285a § 1 o.p.). Kiedy należy zakończyć kontrolę? Kontrola powinna zostać zakończona bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie wskazanym w upoważnieniu. O każdym przypadku niezakończenia kontroli w tym terminie, kontrolujący ma obowiązek zawiadomić na piśmie kontrolowanego, podając przyczyny przedłużenia terminu zakończenia kontroli i wskazując nowy termin jej zakończenia (art. 284b o.p.). Dokumenty dotyczące czynności kontrolnych dokonanych po upływie tego terminu nie stanowią dowodu w postępowaniu podatkowym, chyba że został wskazany nowy termin zakończenia kontroli. Kontrolę organu podatkowego kończy protokół Kontrolę podatkową prowadzoną przez kontrolujący organ podatkowy kończy protokół, który powinien zawierać dane określone w art. 290 § 2 o.p.
Protokół jest sporządzany w dwóch egzemplarzach. Jeden egzemplarz kontrolujący doręcza kontrolowanemu, z wyłączeniem załączonych do protokołu kontroli fotokopii, odpisów i wydruków z akt, ksiąg oraz innych, dokumentów udostępnionych przez kontrolowanego, które zostały zwrócone przez kontrolującego, czyniąc o tym wzmiankę w protokole. W przypadku stwierdzenia w toku kontroli, że organ przeprowadzający kontrolę był niewłaściwy miejscowo w momencie wszczęcia kontroli, kontrolujący sporządza protokół z czynności kontrolnych. Czynności podjęte we wszczętej kontroli podatkowej pozostają w mocy. Protokół taki sporządza się w 3 egzemplarzach, przy czym jeden egzemplarz protokołu kontrolujący doręcza kontrolowanemu, a drugi przekazuje organowi podatkowemu właściwemu w sprawie (art. 290b o.p.). Gdy kontrolujący nie zgadza się z ustaleniami zawartymi w protokole kontroli, ma prawo w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia przedstawić zastrzeżenia i wyjaśnienia, wskazując jednocześnie odpowiednie środki dowodowe (art. 291 § 1 o.p.). Jeśli jednak nie złoży zastrzeżeń i wyjaśnień w tym terminie, będzie to oznaczało, że nie kwestionuje ustaleń kontroli. Kontrola zostaje zakończona w dniu doręczenia protokołu kontroli. Od 1 marca 2017 r. obowiązują przepisy dotyczące uzgodnienia z obcymi władzami w sprawie kontroli podatkowych jednoczesnych. Zgodnie z art. 291a o.p., Szef Krajowej Administracji Skarbowej: • może uzgadniać z obcymi władzami przeprowadzenie kontroli jednoczesnych; • występując do obcej władzy o przeprowadzenie kontroli jednoczesnej, podaje uzasadnienie wszczęcia takiej kontroli oraz czas jej przeprowadzenia. W przypadku gdy obca władza wystąpiła o przeprowadzenie kontroli jednoczesnej, Szef Krajowej Administracji Skarbowej potwierdza przystąpienie do kontroli albo odmawia przeprowadzenia kontroli, uzasadniając przyczynę odmowy. Jak potraktować przepisy o swobodzie działalności gospodarczej? Zgodnie z przepisami art. 77 ust. 1 ustawy z 2.07.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej – dalej u.s.d.g., zasadą jest, że kontrola działalności gospodarczej przedsiębiorców przeprowadzana jest na zasadach określonych w tej ustawie, chyba że zasady i tryb kontroli wynikają z bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego albo z ratyfikowanych umów międzynarodowych. Natomiast w zakresie nieuregulowanym w przepisach u.s.d.g. dotyczących kontroli należy stosować przepisy ustaw szczególnych, czyli m.in. o.p. Uwaga! Zgodnie z art. 77 ust. 1a u.s.d.g. w brzmieniu obowiązującym od 1 marca 2017 r. przepisów rozdziału V u.s.d.g. dotyczącej kontroli gospodarczej przedsiębiorcy nie stosuje się do: • kontroli przedsiębiorcy w zakresie przestrzegania warunków bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej; • kontroli celno-skarbowej prowadzonej w trybie odpowiednio określonym w dziale V rozdziale 1 ustawy z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej. Jaka więc będzie wzajemna relacja między tymi ustawami? Czy regulacje te mogą się wykluczać? W odniesieniu do przepisów o.p. wątpliwości mogą powstać w przypadku rozumienia pojęć terminów „kontrola podatkowa” i „postępowanie podatkowe”. Warto na to zwrócić uwagę, ponieważ w praktyce możemy spotkać się z tego typu problemem. Otóż, w orzecznictwie odnajdziemy jednoznaczne stwierdzenie, że zasady, a przede wszystkim ograniczenia, w kontrolowaniu przedsiębiorców określone w przepisach u.s.d.g. nie mogą być przenoszone na postępowanie podatkowe. Dotyczą one bowiem kontroli, a zatem mogą odnosić się jedynie do kontroli podatkowej, a nie postępowania podatkowego. (...) Sławomir Liżewski 06.06.17 Zobacz wszystkie materiały pochodzące z: Kompas Księgowo-Kadrowy Skomentowano 0 razy ZOBACZ TAKŻE
| NAJCZĘŚCIEJ CZYTANE
|