Spółka cywilna to nic innego jak po prostu umowa, która została zdefiniowana w artykule 860 kodeksu cywilnego. Charakteryzuje się ona tym, że jest to stosunek obligacyjny, na podstawie którego wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego prze działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.

Czytaj też: Wspólnik spółki cywilnej może opłacać mały ZUS plus>>
 

 - Wielu przedsiębiorców zdaje się bowiem nie zauważać, ze spółka cywilna nie występuje w obrocie jako odrębny podmiot. Przede wszystkim nie jest ona ani osobą prawną ani jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej, ale wyposażoną w zdolność prawną. W konsekwencji, stroną zawieranych umów w imieniu spółki cywilnej są tak naprawdę jej wspólnicy, którzy są podmiotami praw i obowiązków lub mogą być stroną postępowań sądowych i administracyjnych. Majątek spółki cywilnej jest majątkiem wspólnym jej wspólników. Wreszcie odpowiedzialność za zobowiązania spółki cywilnej ponoszą wspólnicy, a nie spółka - tłumaczy Damian Wojnowski, adwokat, partner Kancelarii HWW Hewelt Wojnowski i Wspólnicy

Zobacz procedurę w LEX: Spółki osobowe a podatek dochodowy >

Jaka odpowiedzialność wspólników 

Pojęcie „zobowiązania spółki cywilnej” można więc nazwać pewnym skrótem myślowym, ponieważ to bezpośrednio wspólnicy, którzy są stroną umowy spółki cywilnej, zaciągają zobowiązania. Za zobowiązania spółki cywilnej wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie. Oznacza to, iż ewentualni wierzyciele mogą zwrócić się - wedle swego uznania - do jednego wspólnika, kilku wspólników bądź do wszystkich wspólników jednocześnie, by żądać spełnienia należnego im świadczenia w części lub w całości. W takiej sytuacji wspólnicy, do których zostało wysunięte odpowiednie żądanie, są zobowiązani do zaspokojenia wierzyciela, przy czym wspólnik, który to uczynił jest uprawniony do żądania zwrotu odpowiedniej części od pozostałych wspólników w ramach roszczenia regresowego. Najczęściej to umowa spółki cywilnej reguluje proporcje odpowiedzialności poszczególnych wspólników względem siebie za zobowiązania zaciągane przez nich w ramach spółki cywilnej.

Czytaj w LEX: Odpowiedzialność za zobowiązania i dochodzenie zapłaty w spółce cywilnej >

 

Jak tłumaczy Damian Wojnowski, ewentualna egzekucja roszczeń odbywa się z majątku każdego ze wspólników, bez konieczności uprzedniego powstania bezskuteczności egzekucji z majątku zgromadzonego w ramach spółki cywilnej, czy też majątku poszczególnych wspólników.

Sprawdź w LEX: Jak zarejestrować spółkę cywilną? >

Czym innym natomiast będzie sytuacja odpowiedzialności za tzw. wierzyciela osobistego wspólnika, tj. wierzyciela wyłącznie jednego lub kilku wspólników spółki cywilnej, gdzie dana wierzytelność powstała na skutek zobowiązania nie będącego w związku z prowadzeniem spółki cywilnej przez te podmioty. Wierzyciel osobisty nie może żądać zaspokojenia z udziału wspólnika w majątku wspólnym, czy z udziałów w poszczególnych składnikach tego majątku, ponieważ wspólnicy spółki cywilnej są objęci wspólnością łączną.

Zobacz procedurę w LEX: Opodatkowanie wspólników w spółce cywilnej >

W takim wypadku, wierzyciel powinien doprowadzić do wypowiedzenia udziału wspólnika w spółce cywilnej, który jest jego dłużnikiem. Skuteczność dokonania takiej czynności jest jednak zależna od łącznego spełnienia następujących przesłanek:

  • wierzyciel jest wierzycielem osobistym wspólnika;
  • wierzyciel uzyskał zajęcie praw przysługujących wspólnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania; oraz
  • w ciągu ostatnich sześciu miesięcy przeprowadzono bezskuteczną egzekucję z ruchomości wspólnika.

 

Sprawdź w LEX: Jak rozliczać transakcje pomiędzy spółką cywilną a wspólnikiem?  >


Odpowiedzialność za zobowiązania ze zdarzeń mających miejsce przed przystąpieniem do spółki

Dominujący pogląd stanowi, że wystąpienie wspólnika ze spółki oraz jej rozwiązanie nie zwalniają go całkowicie z osobistej odpowiedzialności za zobowiązania powstałe przed takim wystąpieniem lub rozwiązaniem. Z artykułu 864 k.c. wynika bowiem, że „zobowiązania spółki", o których w nim mowa to w istocie zobowiązania wspólników spółki wynikające ze zdarzeń związanych z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą, skutkujące odpowiedzialnością danego wspólnika spółki, jeśli zdarzenie powodujące odpowiedzialność miało miejsce w czasie uczestniczenia wspólnika w spółce cywilnej. Odpowiedzialność ta nie odnosi się natomiast do zdarzeń mających miejsce w okresie przed przystąpieniem wspólnika do spółki lub po wystąpieniu wspólnika ze spółki.

Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Reprezentowanie spółki cywilnej w postępowaniu podatkowym >

- W przypadku zdarzeń o charakterze ciągłym i częstych zmianach wspólników w spółce cywilnej, wierzyciele mogą być narażeni na pewne trudności w ustaleniu osób zobowiązanych, przy czym, jak zostało to podkreślone przez Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 18 grudnia 2014 r. o sygnaturze I ACa 818/14 „nie oznacza to jednak, że takie roszczenie przepisu art. 864 KC czyni ochronę wierzyciela iluzoryczną”. Innymi słowy, istotny wpływ na przypisanie odpowiedzialności za zobowiązania dotyczące działalności w ramach spółki cywilnej ma chwila powstania tych zobowiązań oraz kto wówczas był wspólnikiem spółki. Uzupełnieniem tego stanowiska jest pogląd wypowiedziany w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2008 roku (o sygn. akt  I CNP 49/08), zgodnie z którym istotny jest moment powstania konkretnego zobowiązania, a nie stosunku prawnego, z którego to zobowiązanie wynikało - wyjaśnia mec. Wojnowski

Część przedstawicieli doktryny uważa, że wspólnik przystępujący do spółki cywilnej odpowiada także za zobowiązania spółki cywilnej powstałe przed jego przystąpieniem. Wniosek ten oparty jest na założeniu, iż pod pojęciem „zobowiązanie spółki cywilnej", o którym mowa w art. 864 KC, należy rozumieć bieżące zobowiązania spółki cywilnej, a nie tylko zobowiązanie spółki cywilnej powstałe w okresie uczestnictwa danego wspólnika w spółce. Powyższa kwestia jest sporna także w orzecznictwie sądowym (wyrok SN z 24 sierpnia  1967 r.,  sygn. akt II CR 187/67, OSNC 1968, wyrok SN z 28 października .2003 r., syg. akt I CK 201/02).

Odpowiedzialność wspólników występujących ze spółki cywilnej 

Co do zasady, osobista odpowiedzialność majątkiem prywatnym wspólnika, za zobowiązania powstałe w czasie jego członkostwa w spółce cywilnej trwa nadal, mimo jego wystąpienia ze spółki bądź też rozwiązania spółki cywilnej. Oznacza to, że za każde zobowiązanie „zaciągnięte” przez spółkę cywilną odpowiadają solidarnie wszystkie osoby będące wspólnikami w momencie powstania tego zobowiązania i to niezależnie od tego, czy następnie wystąpiły ze spółki albo czy spółka uległa rozwiązaniu.

Zobacz procedurę w LEX: Likwidacja działalności gospodarczej - spółka cywilna >

Jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Warszawie w postanowieniu z dnia 17 marca 2006 r., sygn. akt I ACz 288/06, długi zaciągnięte przez wspólników spółki cywilnej są nadal ich długami, za które odpowiadają solidarnie także po przekształceniu spółki cywilnej w spółkę jawną.

Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Charakter odpowiedzialności wspólników za „zobowiązania spółki cywilnej” >

Mając na uwadze rygorystyczny model odpowiedzialności wspólników spółki cywilnej, prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej nie jest wskazane dla biznesu o dużych rozmiarach. Brak możliwości całkowitego ograniczenia odpowiedzialności wspólników powoduje, że podejmowanie ryzykownych przedsięwzięć gospodarczych za pośrednictwem spółki cywilnej może stanowić realne zagrożenie nie tylko dla wspólnego majątku wspólników, ale też majątku osobistego każdego z nich.

Zobacz procedury w LEX:

Przekształcenie spółki cywilnej w spółkę jawną >

Przekształcenie spółki cywilnej w spółkę komandytową >

Przekształcenie spółki cywilnej w spółkę komandytowo-akcyjną >

Przekształcenie spółki cywilnej w spółkę akcyjną >